Focus op samenwerking en nabijheid in onderwijs:
“Verander niet wat al wél goed gaat!”
In de ambitie van landsdeel Zuidwest staat beschreven dat onderwijsperspectief een onlosmakelijk onderdeel moet zijn van een passend zorgaanbod en passende plaatsing van jongeren. Wat moeten we hieronder verstaan? Wij spraken met Projectleider Anke van der Landen en Beleidsadviseur Inez Laarhoven.
Anke benadrukt het belang van een gezamenlijke aanpak van het onderwijs voor jongeren in de jeugdzorg. “School biedt zo’n belangrijk perspectief. Niet alleen het onderwijs an sich, al is educatie natuurlijk van belang. Ook de vriendjes en de vertrouwde leerkrachten zijn heel belangrijke factoren in het leven van een jongere. Daar is binnen de jeugdzorg in het verleden niet altijd voldoende aandacht voor geweest. We zien bijvoorbeeld dat bij aanmelding in de JeugdhulpPlus de gegevens van school in het aanmeldformulier vaak niet ingevuld zijn. Dit zorgt ervoor dat leerlingen niet snel aan de slag kunnen op de instellingsschool.”
“Ook de vriendjes en de vertrouwde leerkrachten zijn heel belangrijke factoren in het leven van een jongere."
Eenzaam gevoel
Inez vult aan: “Tot voor kort leidde dat soms tot heel ongelukkige situaties. Jongeren die in een jeugdzorglocatie gingen wonen werden uitgeschreven van hun oorspronkelijke school en verdwenen daar uit beeld. De weg terug was dan heel ingewikkeld. Als het kind uit een instelling kwam en weer thuis kwam wonen, was het moeilijk om weer naar de vertrouwde school terug te gaan. De school werd plotseling weer geconfronteerd met een leerling die op de stoep stond, terwijl daar niet meer op was gerekend. En àls er al een plek was in de klas, had de docent vaak geen idee wat er in de tussentijd met de jongere was gebeurd en kon hij of zij niet adequaat inspelen op gedrag of vragen van de jongere. Kortom: de leerling kreeg geen warm welkom en voelde zich in de steek gelaten. En ook de docent kreeg het idee er helemaal alleen voor te staan.”
Uniform proces
De boodschap van Anke en Inez is duidelijk: het is broodnodig dat de in-, door- en uitstroom van onderwijs en zorg soepel verlopen. Er is echter op dit moment nog niet echt sprake van één uniform proces, waarin het voor iedereen duidelijk is wat de jongere nodig heeft en niemand uit beeld verdwijnt. Om zover te komen zijn samenwerking en duidelijkheid belangrijke sleutelwoorden, vertelt Anke. “In de Onderwijscoalitie Residentieel Onderwijs Zuidwest wordt nu gewerkt aan een vroegtijdige, structurele afstemming tussen (residentieel) onderwijs en regionale alternatieven. Het project is gericht op het vergroten van samenwerking tussen onderwijs en gemeenten. Daarnaast richten wij ons ook op samenwerking tussen Onderwijs en Zorg. Vroeger waren dat strikt gescheiden werelden. Het waren losse eilandjes, vrijwel zonder onderlinge communicatie. We zien nu dat mede door onderwijs-zorgarrangementen er goeie stappen gemaakt worden. Echter vooral voor leerlingen in het residentieel onderwijs kan de samenwerking beter. Dat willen we veranderen. Nee, sterker nog: dat móeten we veranderen. Om jongeren echt een goede kans te geven, en een perspectief te blijven laten voelen, hebben we elkaar heel hard nodig.”
Dezelfde radiofrequentie
“Gelukkig hebben we de afgelopen tijd al behoorlijk wat stappen gezet in de goede richting,” aldus Inez. “Er wordt nu steeds meer onderling samengewerkt. Niet alleen tussen Zorg en Onderwijs was er een kloof, ook de jeugdhulpregio’s waren tot voor kort losse eilandjes. De laatste tijd trekken we steeds vaker samen op. Toch is dat niet altijd eenvoudig. Niet iedere regio zit in dezelfde fase. In radiotermen zou je het zo kunnen omschrijven: de ene regio staat afgestemd op AM, de andere nog op FM. Dan is het nodig om zo aan de knoppen te draaien dat er samen in DAB kan worden gecommuniceerd. Je moet op één golflengte komen om elkaar goed te kunnen verstaan. Anders blijf je elkaar missen.”
Gentlemen’s Agreement
Een goede stap hierin is het zogenaamde ‘Gentlemen’s Agreement’, waarbij de leerlingen de stamschool houden waardoor zij als zij uitstromen uit een instelling, weer terug kunnen keren naar de eigen school. De school is dan goed voorbereid en docenten hebben de juiste kennis en tools in handen.
Inez: “Er lopen nu enkele pilots waarin een ambulant team de stamschool helpt om de jongere goed te kunnen begeleiden. Gespecialiseerde medewerkers dragen hun kennis over, doen observaties en geven tips. Daarmee versterk je de rol van de docent, terwijl je de jongere ‘gewoon’ onderdeel kan laten zijn van de eigen klas. Daar heeft iedereen profijt van!”
Inez: “Er lopen nu enkele pilots waarin een ambulant team de stamschool helpt om de jongere goed te kunnen begeleiden. Gespecialiseerde medewerkers dragen hun kennis over, doen observaties en geven tips. Daarmee versterk je de rol van de docent, terwijl je de jongere ‘gewoon’ onderdeel kan laten zijn van de eigen klas. Daar heeft iedereen profijt van!”
“Er lopen nu enkele pilots waarin een ambulant team de stamschool helpt om de jongere goed te kunnen begeleiden."
Goed voorsorteren
Anke: “Om tot de beste jeugdhulp te komen is het belangrijk om de situatie van de jongere en zijn sociale omgeving eerst aan de voorkant te bekijken. Als je versterkt wat al wél goed gaat, kun je zo preventief mogelijk te werk gaan. Stel je voor dat de jongere prima op zijn plek zit op school. Dan zou het niet-helpend zijn om hem van school af te halen. Probeer dan aan andere knoppen te draaien om de situatie van de jongere positief te keren.”
Inez: “Soms kun je niet anders dan een jongere ergens anders laten wonen en daar ook naar school te laten gaan. Maar ook aan zo’n plaatsing komt een eind, en dan is het belangrijk dat alle betrokkenen goed voorgesorteerd zijn."
Inez: “Soms kun je niet anders dan een jongere ergens anders laten wonen en daar ook naar school te laten gaan. Maar ook aan zo’n plaatsing komt een eind, en dan is het belangrijk dat alle betrokkenen goed voorgesorteerd zijn."
Ambulante begeleiding voor onderwijs
“Dat kan bijvoorbeeld door ervoor te zorgen dat, als een leerling bij een instelling uitstroomt naar het onderwijs, vanuit ambulante zorgbegeleiding gerichte tips worden meegegeven. Op basis van vragen die er leven, of naar aanleiding van een observatie. Een docent wil zijn leerlingen een succeservaring meegeven, maar weet soms niet hoe. Door kennis te delen kun je dat een stuk makkelijker laten verlopen. Vanuit die visie wordt er ook gewerkt aan een expertisecentrum voor scholen en docenten, waar zij informatie, training of begeleiding kunnen krijgen over hoe zij als docent zo goed mogelijk inclusief onderwijs kunnen verzorgen.”
Leernetwerkbijeenkomst
Anke: “Onlangs hebben we een eerste Leernetwerkbijeenkomst bijeenkomst georganiseerd. Ik kijk daar met veel plezier op terug. 50 deelnemers uit allerlei hoeken: gemeente, onderwijs, jeugdhulp, hebben hun ervaringen met elkaar gedeeld. Je merkt hoe inspirerend het is om ook met anderen te spreken dan de collega’s uit eigen kring. Er ontstaan ideeën, er worden telefoonnummers uitgewisseld waardoor de lijntjes korter worden. In juni vindt de volgende netwerkbijeenkomst plaats. We zijn heel benieuwd wat daaruit voort gaan komen!”
Grenzen
Toch is het te vroeg om hier een verhaal van te maken met louter positiviteit, waarschuwt Inez. “Het zijn nu geen makkelijke tijden. Er is zowel in het onderwijs als in de zorg personeelstekort, en dat beperkt enorm in slagkracht. Ook merken we dat de subsidiepot voor de hervorming van het onderwijs zijn grenzen heeft. Natuurlijk krijg je dat niet van de ene op de andere dag voor elkaar, het is ook een groeiproces. Maar door de jongere centraal te zetten neem je een belangrijke eerste stap. En als je je krachten bundelt, elkaar helpt en kennis deelt is er zoveel mogelijk!”
Anke vult aan: “Op allerlei niveaus zien we beweging ontstaan: in het landsdeel, in de regio’s, lokaal en persoonlijk. Mensen groeien naar elkaar toe en stappen over de eigen grenzen heen. Die verbeterde samenwerking brengt heel veel energie!"
Anke vult aan: “Op allerlei niveaus zien we beweging ontstaan: in het landsdeel, in de regio’s, lokaal en persoonlijk. Mensen groeien naar elkaar toe en stappen over de eigen grenzen heen. Die verbeterde samenwerking brengt heel veel energie!"
Dashboard
"Vroeger tastten we een beetje in het duister als het ging om informatie, daar hebben we al een behoorlijke stap in gemaakt. Samen met iHUB Onderwijs is een dashboard ontwikkeld dat in kaart brengt welke jongeren geplaatst zijn op welke school. Hiermee wordt de in-, door- en uitstroom duidelijk, en kun je beter inspelen op wat komen gaat.”
Inez: “Dit is hopelijk nog maar het begin. Ik weet dat de zorgsector beschikt over veel data. Ik hoop dat deze informatie gecombineerd gaat worden met de data uit het onderwijs. Dat geeft zoveel nieuwe inzichten die ten goede komen aan het verbeteren van de situatie van de jongeren. Ik heb het dan niet over ‘Big Brother is watching you’. Het gaat vaak niet om het verzamelen van meer informatie, maar van ándere informatie die ons kan helpen bij het verbeteren van de jeugdzorg en de aansluiting met onderwijs.”
Inez: “Dit is hopelijk nog maar het begin. Ik weet dat de zorgsector beschikt over veel data. Ik hoop dat deze informatie gecombineerd gaat worden met de data uit het onderwijs. Dat geeft zoveel nieuwe inzichten die ten goede komen aan het verbeteren van de situatie van de jongeren. Ik heb het dan niet over ‘Big Brother is watching you’. Het gaat vaak niet om het verzamelen van meer informatie, maar van ándere informatie die ons kan helpen bij het verbeteren van de jeugdzorg en de aansluiting met onderwijs.”
Waarderend onderzoek
Anke: “Vaak gaat het dan niet om droge feiten of kille cijfertjes. Juist niet. We gaan daarom binnenkort een pilot starten van een waarderend onderzoek en de toekomstkamer. De vraag aan de jongeren zélf stellen wat zij goed vinden gaan en wat zij zouden willen. Of docenten vragen naar hun droom, als het gaat om het onderwijs van jongeren met een hulpvraag? Het hoeft niet groots en meeslepend te zijn. Soms zijn juist kleinere wensen makkelijker in te vullen, terwijl die wél voor zo’n belangrijke succeservaring kunnen zorgen. Wij zijn op zoek naar dat soort haakjes om tot een next level ondersteuning te komen!”
“Het gaat vaak niet om het verzamelen van meer informatie, maar van ándere informatie die ons kan helpen bij het verbeteren van de jeugdzorg en de aansluiting met onderwijs.”